Posted: 19 Mar 2021 | jfgroen
De verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten Generaal zijn geweest met de verrassende winst van de zittende macht, VVD en D66. De winnende partijen hebben als zandzakken gefungeerd die de net ontplofte fragmentatiebom van de toeslagen affaire heeft gesmoord. Mark Rutte voelt precies de tijdgeest aan: “Ik doe mijn best en maak ook fouten,” citeert Trouw hem.
Die tijdgeest, … Om met het positieve te beginnen: identitaire politiek breekt gelukkig niet door. Cumulatief is het smaldeel met FvD, PVV, Denk, Ja21, NIDA niet echt gegroeid (en de SGP is gewoon een haast fossiele constante factor). Gelukkig, want alle identitaire politiek is gedreven door, en oogst straks, ressentiment. ‘Vroeger’, voor de ‘oorlog’, waren identiteits-partijen gedreven door het belang, zelfs de zegen, voor de hele natie – ‘we hebben een woord voor de wereld’, ‘morgen heerst de Internationale’. Tegenwoordig klinkt vanuit de identiteits-partijen een verongelijkte stem, de stem van systematische miskenning. Daarop bouw je geen betere maatschappij of wereld en al helemaal niet voor je eigen groep. Identiteitspolitiek is een ‘zero-sum’ spel en daar schiet je niets mee op.
Wat ook positief is, is dat ‘Europa’ weer stemmen blijkt te trekken – een artikel in FD van Arend Jan Boekestijn onderstreept dat terecht. D66 heeft gewonnen, en ook de Europese partij Volt deed het heel goed als nieuwkomer. Europa komt zo uit het hoekje van “twee keer per jaar naar de tandarts, helaas moet het” en dat is winst voor Nederland want Europa is te mooi en te leuk om aan het buitenland over te laten.
Dat de toeslagenaffaire geen electorale gevolgen heeft, zo op het oog (het is nog maar een paar dagen na de verkiezingen), bevreemdt velen, maar is mijns inziens niet verwonderlijk. Wat Rutte zegt, “ik doe mijn best en maak ook fouten,” is het motto geworden van de overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking. Het is op alle niveaus de mantra als er iets mis gaat: ik heb mijn best (mijn ‘stinkende best’ zelfs) gedaan … dus je kunt wat fout gaat míj niet aanrekenen. Daarom vertalen verscheidene grote thema’s als de zorg, baanonzekerheid, groeiende ongelijkheid, een vastgelopen woningmarkt (genoemd in een artikel van de NOS) zich niet in de uitslag van de verkiezingen. Ook de toeslagenaffaire was niet in staat een politieke verandering te bewerken. Naar mijn inzicht omdat het terecht gekritiseerde onmenselijke beleid kamerbreed en maatschappijbreed gedragen werd – en wordt, vrees ik.
Vanaf 2002 heeft een militarisering van het publieke domein plaatsgevonden met de introductie van ‘stadsmariniers’ in Rotterdam; het was een slecht voorteken en die verharding is intussen maatschappijbreed geaccepteerd en geïnternaliseerd. Met allerlei protocollen en wettelijke regels zijn de uitvoerders van die regels immuun voor kritiek gemaakt en kunnen zij de menselijkheid terzijde schuiven. Menselijke relaties en menselijk handelen wordt gemonetariseerd en foutjes en profiteren staan gelijk aan fraude. Een toeslag teveel? Terugbetalen plus hetzelfde bedrag als boete. Van je moeder boodschappen gekregen, er wordt een rekening gemaakt en die moet je dan terugbetalen, zoals in de gemeente Wijdemeren gebeurde. Nu zit er wel meer achter die zaak, maar het cynische is dat hier de kosten voor ‘levensonderhoud’ werden gevorderd – je begrijpt dan meteen dat de Belastingdienst bij het terugvorderen van schulden ook niet keek of iemand nog genoeg overhoud om te kunnen leven (zie NOS). Je bestaan is een puur boekhoudkundige post geworden en voor de protocollen en procedures verder niet belangrijk.
De bom van de toeslagen affaire werd een blindganger omdat iedereen, van links tot rechts, van arm tot rijk, zich heel erg thuis voelt in de protocollen en heel erg zijn of haar best doet om die protocollen uit te voeren. De omgang met de corona pandemie bewijst dat nog eens. Als je begint met eerst alle verpleeghuizen af te lopen voor de 90-plussers, dan voor de 80-plussers, enzovoort, ben je niet goed bezig. Dat zag men uiteindelijk ook wel in, maar dan is er geharrewar over wie deze man of vrouw moet prikken: de huisarts, of de instellingsarts, of de GGD. En dan mag een vader van 90 zijn vaccin niet afstaan aan zijn zoon van 60 met longemfyseem (anekdote van Bert Keizer), terwijl die vader nooit op de ic zal komen, maar die zoon wél. Het protocol gaat voor efficiency en leefbaarheid.
Kritiek hebben mag niet, we willen alleen maar horen dat we zo goed ons best doen. Je best doen lijkt belangrijker geworden dan goed werk leveren. De corona-pandemie was nog maar koud begonnen in Nederland, of het zorgpersoneel werd op 17 maart 2020 al op een balkon-applaus getrakteerd. De ‘helden’ moesten meteen bedankt worden omdat ze werk doen waarvoor ze zelf gekozen hebben. Dat de vaccinatiegraad van die ‘helden’ zo laag is dat in 2018 de zorg dreigde vast te lopen toen de gewone griepgolf uit de hand liep en ook veel zorgmedewerkers met griep thuis moesten blijven, was alweer vergeten. En al die andere mensen die protocollen uitvoeren, weten verdraaid goed hoe dankbaarheid te organiseren, want naast het zorgpersoneel stonden de BOA’s, de ME, en al die andere beroepen die zich ‘onveilig voelden’ te schreeuwen om als eersten gevaccineerd te worden.
Op het plein in de stad lopen stadsmariniers, in de zorgen vechten helden, beleid en bestuur is het volgen van protocollen en toepassen van algoritmes geworden. Ondertussen werden persoonsgegevens vrolijk verkocht door medewerkers van de GGD en weten mensen op het stembureau niet hoe je een schriftelijke stem opent. Ik vrees dus dat de slachtoffers van de toeslagenaffaire, en van welke protocollair gezegende scheve schaats van de overheid ook, op niet veel respijt hoeven te rekenen. De systeempartijen hebben hun legitimatie versterkt; niemand van de winnaars heeft zich voorgenomen om de bestuurlijke cultuur van haar protocollen-fetish te genezen en te stoppen met het monetariseren van maatschappelijke en humane verhoudingen. We blijven voorlopig met een overheidsapparaat zitten waarin de uitvoerders de regels ver boven de mens stellen. Van je medeburgers hoef je geen verandering te verwachten; zij wonen in de protocollen en stemmen voor de zittende macht en laten een paar narren tegen windmolens vechten. En drukken op een ‘exportknop’ om nog even wat bij te verdienen.
Ik schilder het even heel erg zwart en als jij (m/v) je op je pik getrapt voelt, sorry. Ik heb alleen een sterk gevoel dat we nog niet voldoende beseffen dat we het humane uit de beleidsrelaties uit het zicht verliezen. Na het eerste rapport over de toeslagenaffaire had ik eigenlijk verwacht dat er een grote beweging op zou komen zoals die in IJsland begon nadat met de financiële crisis in 2007 hun financiële waterhoofd was ontploft. In een paar maanden tijd schreven burgers met elkaar een nieuwe grondwet. Uiteindelijk is er geloof ik heel wat ijs in die soep gegaan voordat die opgediend kon worden. Maar, en dat is puur een veronderstelling, ik denk dat IJsland toch een ander land is geworden. Als we echt voor elkaar op willen komen: ter navolging?
Posted in Column
Tags: corona virus, democratie, identiteit, maatschappij, politieke vernieuwing, verzuiling