Posted: 16 Oct 2018 | jfgroen
Iedereen haalde 15 oktober 2018 opgelucht adem: ook Donald Trump erkent nou dat er klimaatverandering is. Hen die iets meer doordenken, zal het waarschijnlijk koud laten. Hij gaat nog steeds niets aan zijn beleid veranderen, dus wat hij zegt is vooral cosmetisch. Dat cosmetische is volgens mij het pijnpunt met de hele discussie over ‘klimaatverandering’.
Klimaatverandering is een non-issue: het klimaat verandert constant, heel geleidelijk, en de richting waarín wordt achteraf op de heel lange termijn pas duidelijk. De kleine ijstijd tijdens de Nederlandse gouden eeuw blijkt dan een dip in een verder normale continuïteit. En dat Groenland ruim 1000 jaar geleden ook echt groen was en Vikingen voet aan wal van Noord Amerika hadden gezet, bewijst ook de natuurlijke schommelingen in het klimaat. Waar wij nu tegenaan hikken is een temperatuursprong in de afgelopen 100 jaar die we, met alle kennis die we hebben over het klimaat en het weer, alleen kunnen verklaren door ook de rol van de mens als factor op te nemen. Maar in zo’n argumentatie met interpretaties en extrapolaties, is het onmogelijk om eenduidig, overtuigend en onomstotelijk bewijs te presenteren; alles is open voor andere interpretaties.
Dat die temperatuurspong er is, is een gegeven. Dat we met ons allen de wereld vreselijk aan het bevuilen zijn, is ook een feit. Dat ons vervuilen die temperatuurstijging veroorzaakt, ligt voor de hand. Maar dan zou ik even pas op de plaats willen maken. De idee is nu, dat ‘wij’ de opwarming van de aarde veroorzaken, en dat ‘wij’, dus, die opwarming ook kunnen stoppen. Dat kietelt onze eigendunk: wij hebben de macht om de planeet te verwoesten, of te redden; heerlijk, welhaast goddelijk, zoveel macht in onze hand. Als we de opwarming van de aarde zo binnen onze eigen menselijke autonomie trekken, ontstijgen we niet de hybris die ons eerst in de problemen heeft gebracht; we proberen de duivel met beëlzebub uit te drijven.
Ja, we doen het fout, maar de ‘straf’ is noch eenduidig, noch treft het de mensen die de fout maken. Voor sommigen is het warmere klimaat heel prettig, anderen kampen met meer wateroverlast, extremere koude behoort ook tot de gevolgen; het is daarom niet eenvoudig om het publiek van de consequenties van ons collectieve handelen te doordringen. En dan gelden die gevolgen ook vaak volkeren elders, of latere generaties. De mens is niet restloos verantwoordelijk, er zijn immers cycli in het klimaat die buiten de menselijke macht en beïnvloeding liggen. De feiten zijn hard genoeg, maar niet hard genoeg om het geloof in een alternatieve verklaring buiten te sluiten.
Het is natuurlijk jammer dat het zo moeilijk is die boodschap helder over te brengen. Als het in Nederland een beetje vriest, grapt iedereen over ‘klimaatverandering’. Flauw, maar in serieuze media wordt het niet veel beter aangepakt. Het beeld van afkalvende gletschers wordt vaak opgevoerd bij berichten over de opwarming van de aarde (bijvoorbeeld dit artikel op nos.nl). Als je op een cruise langs de Hubbard Gletscher in Alaska gaat, hoor je mensen emotioneel worden als ze het ijs zien afbrokkelen – ‘opwarming!’ Maar gletschers hebben dat altijd gedaan, anders hadden wij geen Rijn en was de Titanic niet vergaan. Die emotie komt voort uit onwetendheid en dat kaatst een keer terug: als je het beeld onderuithaalt, haal je ook de zaak waar het om gaat onderuit.
Je moet dus, denk ik, die hybris en autonomie van de mens, die strijd tussen ‘geloven’, buiten haken zetten en naar zaken zoeken die in zichzelf duidelijk en eenduidig zijn te communiceren. Het opruimen van de plastic soep is denk ik een kans. Een aansteker in de maag van een albatros is een sterker beeld dan de smeltende gletscher. Als het schip met de eerste ‘vangst’ de haven binnenloopt, moet je dat breed uitmeten: dit is heel direct iets dat we met ons allen veroorzaaken én met ons allen moeten opruimen. Dat succes kan dan afstralen op doeleinden die minder directe effecten hebben om zo de gewenste verandering van gedrag en mentaliteit te ondersteunen.
Posted in Column
Tags: hybris, klimaatverandering