publiek
Met elkaar en naast elkaar; open voor verrassende ontmoeting.
‘Stad’ is fysiek en spiritueel; ‘stad’ is een ruimtelijke idee en een ideeële ruimte, waarbij zowel ‘ruimte’ als ‘idee’ letterlijk moeten worden opgevat. De stad is een aanwijsbaar en begrensd gebied van bebouwing met een specifieke kwaliteit. Die kwaliteit is te definiëren als publieke ruimte. Dat wil zeggen een ruimte die voor ieder toegankelijk is en waarin niemand een bepaalde rol moet spelen. Er is geen reden voor je aanwezigheid en tegelijk ben je open voor wat komen kan.
We mogen de rol spelen die we zelf verkiezen: bewoner, toeschouwer of zwerver, etc. Deelname is onontkoombaar, in die zin is de stad niet vrij. In de stad is iedereen deelnemer en wordt op deelname beoordeeld, niet op diens rolvervulling.
Stadsleven is de eigen machtskring van de maatschappij erkennen en leven. In de maatschappij gaat het om samenleven en naast elkaar leven. Ontmoeting en anonimiteit: de stad is niet in de eerste plaats de plek van ‘samen leven’, maar van ‘naast elkaar leven’.
In de stad vloeien publiek en maatschappij samen. Stad, publiek en maatschappij zijn de drie aspecten van het mensenleven: de gebouwde omgeving, de ideële ruimte van vrijheid en de institutionele structuur van de maatschappij. Zelfgenoegzaam beschikbaar zijn voor ontmoeting en zelfgenoegzaam verblijven in anonimiteit zijn de basis houdingen die in dit publieke domein vereist zijn.
Met de typering van anonimiteit en ontmoeting wordt de stad synoniem met ‘publiek’. Stadsleven is publiek leven. Publiek is dat wat iedereen aangaat en waar ieder toegang heeft en dat voor niemand in het bijzonder is.
Naast elkaar leven is fundamenteler en moeilijker dan samenleven. Samen leven doe je niet alleen, zo was enkele jaren geleden de verkiezingsspreuk van een politieke partij. Dat is een platitude die alleen als reclamespreuk effectief is. Samenleven doe je met mensen die je kent en met mensen die je wilt kennen; naast elkaar leven doe je met mensen die je niet kent en mensen die je niet wilt kennen. Als er alleen samenleven is, is er geen anonimiteit. Als er alleen naast elkaar leven is, is er geen ontmoeting. De opdracht in de maatschappij is de publieke ruimte zo in te richten dat de anonieme ander ook kan bestaan.
De stad is de leerplaats voor het vermogen om zonder specifieke eisen te stellen het leven zo in te richten dat niemand belemmerd wordt. Dat is de grondidee van tolerantie, de meest stadse deugd, en de zelfgenoegzaamheid, de meest stadse houding.
(jan 2022: een paar storende spelfouten gecorrigeerd)