Posted: 14 Aug 2020 | jfgroen
“The world of plundering chieftains slowly gave way to tax-collecting monarchies around the year 1000.” Valerie Hansen introduceert daarmee in haar boek “The Year 1000” [*] Willem de Veroveraar die het einde inluidt van het tijdperk van de Vikingen en de Roes, de Scandinavische volkeren die respectievelijk naar Noord Amerika en zelfs Mexcio, en naar Constantinopel en zelfs Oezbekistan hebben gereisd. Van roversbende naar overheid, is dat zo voor de hand liggend?
In De Civitate Dei, Boek 4, Hoofdstuk 4 voerde Augustinus al de piraat op die Alexander de Grote voorhoudt dat zij beiden hetzelfde doen, alleen doet Alexander de Grote het met een veel grotere vloot en wordt daarom alleen keizer genoemd. Overheid of roversbende, het is relatief. Een beetje anarchist of populist vindt natuurlijk dat de overheid gewoon een roversbende is (‘zakkenvullers’), maar het regiem onder roversbendes is niet bevorderlijk voor de ontwikkeling van een samenleving en een economie. Òf je werd gewoon geplunderd door de bende die inkomsten nodig had, òf je moest regelmatig een bijdrage aan die bende geven, en als je het niet deed …, werd je ook geplunderd.
Je bent dus altijd wel geld kwijt aan personen of instanties die net iets machtiger of gewelddadiger zijn dan jij. We kunnen daarmee leven omdat we die macht en gewelddadigheid getemd hebben; we hebben de halsband in handen, maar merken dat de overheid een jonge hond blijft die aan de lijn blijft trekken. We hebben ook een gebied gevonden dat niet geregeld wordt door roversbendes: alle zaken die ons gemeenschappelijk belang dienen: de polders, onderwijs, zorg, etc. Daarmee is een krachtig tegenwicht ontstaan tegen de ‘overheid-annex-roversbende’ die we als relativering in ons achterhoofd moeten houden.
De opkomst van de platform-economie met airbnb, uber, thuisbezorgd, booking.com, etc., maakt de vraag ‘maffia of overheid’ weer actueel. Wat je ook van belasting via je inkomen, bedrijfswinst of btw zou willen zeggen, je hebt zeggenschap over hoeveel er geheven wordt, waar het aan besteed wordt, en je krijgt er iets voor terug: droge voeten, zorg, goede wegen, inkomenssteun in tijden van corona – misschien niet genoeg, en de verkeerde zaken, en te weinig effectieve controle, maar toch.
De platform-economie van airbnb, booking.com, etc., dringt zich aan ons op als onmisbaar voor de onderneming die we hebben en zijn – want die extra kamer of die auto ‘is’ bedrijfsinkomsten. De dienst biedt ook zeker voordelen: je hoeft niet zelf reclame te maken via allerlei kanalen, reserveringen en betalingen worden door het platform geregeld zodat jij geen visa, mastercard, amex-aansluiting hoeft te regelen, de klant kun je vinden en kan ook nog aangeven hoe goed je bent. De toeslag die je betaald loopt soms op tot 20% van de transactie-kosten, ongeveer het btw-tarief dat in veel Europese landen geldt, of het totaal van ‘sales tax’ plaatselijk in Noord Amerika. En terwijl de beurskoersen van die bedrijven oplopen, stond booking.com met lege zakken bij de overheid te bedelen toen de omzet door covid-19 totaal instortte – naast Italië dat wij verwijten dat het geen buffers had aangelegd in de tijd dat het beter ging. En voor die toeslagen ter hoogte van de btw die we afdragen, krijgen we niets terug als er een tegenslag is die iedereen treft. We hebben ook geen enkele zeggenschap in waar de winst aan besteed wordt.
Met de platform-economie hebben we de roversbende op het schild gehesen als concurrent van de staat. Maar hoe je het ook wendt of keert, de belasting die we betalen komt iedereen ten goede, is een vorm van redistributie van welvaart. Niet genoeg en naar de ‘verkeerde mensen’, maar de winst van een roversbende gaat in ieder geval niet ook naar je buurman die zijn uitkering vervolgens vergokt. De winst van de roversbende gaat naar de 1% die de kwaadste niet is en best de broekriem wil aanhalen: dan worden ‘we’ toch de 0,5% met 10 keer zoveel vermogen.
Nu de staat weer een belangrijker factor blijkt bij het redden van een gezond economisch en maatschappelijk leven, zouden we die toch onmisbare staat moeten verbeteren in wat zij doet en minder energie besteden aan de speeltjes van een uit de hand gelopen beurs-kapitalisme. De platform-bedrijven dienen alleen de 1% en vernietigen de samenleving door alle economische activiteit tot slaaf van hun beurswaarde te maken. Maar de vraag moet blijven: “wat draagt bij aan het geluk van iedereen?” en daarom moeten we die roversbendes maar in hun sop gaar laten koken. Zij zijn ook maar een overheid die niet groot genoeg is om echt mee te tellen – in geld uitgedrukt misschien vaak wel, maar in zorg en verantwoordelijkheid voor mensenlevens totaal niet.
[*] Valerie Hansen: The Year 1000, When explorers connected the world — and globalization began. Viking, 2020. Hansen beschrijft hoe rond het jaar 1000 handelsroutes aan elkaar gingen sluiten en de hele aarde omvatten. Razend interessant, soms wat detaillistisch geschreven, en het gebruikt van de term ‘globalization’ in de tekst stoort: het is een anachronisme waardoor de verdenking ontstaat dat er teveel achteraf geïnterpreteerd is om ons iets te leren over de mondialisering nu die natuurlijk enerzijds helemaal niets nieuws is, maar anderzijds ook heel andere kwaliteiten heeft dan toen.
Posted in Column
Tags: belasting, democratie, economische ongelijkheid, maatschappij, platform economy, ruminant economy