Posted: 01 Mar 2021 | jfgroen
Marieke Lucas Rijneveld heeft de vertaalopdracht teruggegeven voor het gedicht dat Amanda Gorman schreef en dat zij tijdens de inauguratie van president Biden voordroeg. Een stukje van onze menselijkheid is verloren gegaan. Afkomst en huidskleur maken dat mensen heel andere ervaringen opdoen in het leven en anders gevormd worden. De wonden die het verleden in het menselijk bestaan heeft gemaakt, waarschuwen dat we heel voorzichtig moeten zijn te zeggen: “Ik begrijp wat jij voelt en ervaart.” We zijn nu op een punt gekomen, blijkbaar, dat gezegd wordt dat we elkaar ten diepste niet kúnnen begrijpen en dat het niet eens mág. Maar ook dit ‘jij kunt die ander niet begrijpen’ wordt te makkelijk gezegd.
Jürgen Habermas schreef eens dat met de eerste zin die de mens formuleerde de intentie van een authentiek verstaan van elkaar is uitgesproken. Je zou kunnen zeggen dat onze taal de intentie heeft en voorsmaak ervan is, dat we elkaar tot in de ziel kunnen begrijpen. Iedere keer dat mensen verliefd worden, bewijzen we dat dat kan. En het religieuze verhaal van de Bijbel dat in een tuin begint en in een stad eindigt, loopt over de spraakverwarring van de vele talen die bij Babel het menselijke machtsstreven verstoort, naar het moment dat iedereen de woorden van de apostelen begrijpt in diens eigen taal – het Babel werd opgeheven in het weer kunnen begrijpen van elkaar, de muren van onbegrip kunnen geslecht.
Dat gebeurde op wat nu Pinksteren heet, volgens het christelijk geloof de komst van de Heilige Geest. Die wordt ook wel de ‘parakleet’ genoemd: de pleitbezorger, de persoon die voorspraak voor ons doet. Een pleitbezorger neemt onze zaak op zich en behartigt onze zaak waar wij het niet kunnen. Omdat we bijvoorbeeld de taal niet machtig zijn. Daarom is vertalen zo belangrijk voor het christendom: je hoeft geen archaïsche of statische taal te leren om de boodschap te doorgronden. Zo werden de Hebreeuwse en Griekse teksten in de Septuagint in het Latijn vertaald, werden de Griekse filosofen door christelijke en joodse geleerden in Bagdad in het Arabisch vertaald en kon die schat tot ons komen. En kunnen we nu in onze eigen taal de verhalen en gedichten van andere volken beleven, ervan leren, on ons eigen bestaan verrijken. Want vertalen kan, mag, en moet.
Ik heb 4 jaar in Canada gewoond, eerst gestudeerd aan een Graduate School in Toronto, later gewerkt aan universiteiten in Brits Columbia. Eén van de dierbaarste herinneringen is dat ik, nadat mijn taal-centrum was omgeschakeld naar Engels, merkte dat ik dezelfde persoon gebleven was; ‘ondanks’ de taal kreeg ik dezelfde waardering terug als wat ik in het Nederlands had gekregen. Ook in een andere taal ben je wie je bent; taal definieert niet de persoon die je bent.
Taal is de voorsmaak van de voorspraak. Vertalen is het pleitbezorgen voor al die ervaringen die ons zullen veranderen maar die wij nog niet kennen. Vertalen overbrugt de door mensen gemaakte vestingen van cultuur, afkomst, ras en gender en laat ons delen in elkaars verhaal. Dat Marieke Lucas zich gedwongen zag de vertaalopdracht terug te geven, betekent meer dan zeggen dat de vestingmuren tussen ons onneembaar zijn geworden. Het houdt een verbod in om over die muren heen te klimmen. En daarmee is het een verbod op de voorspraak waardoor we onze menselijkheid met anderen kunnen delen en de dageraad van wederzijds begrip kan aanbreken. Zonder voorspraak staat ieder alleen. Menselijk samenleven zonder voorspraak is een armzalig, ontheemd en onveilig bestaan want de diepste menselijkheid is dat we elkaars lasten willen dragen en elkaars zaak kunnen bepleiten.
Posted in Column
Tags: gastvrijheid, racisme, vertalen, voorspraak