hans groen *17 09 1959 - †11 08 2022


« | »

‘gronische gulden’

Bij RTV-Noord lees ik dat Belang Van Nederland de introductie van de ‘Groningse Gulden’ tot inzet van de komende gemeenteraadsverkiezingen maakt. Dat het een voorstel is van onbarmhartig afgekort de ‘BV NL’, is natuurlijk tendentieus, maar verdient dit idee meer aandacht?

In 2012 ging de Bristol Pound (£B) van start, een lokaal betaalmiddel gedekt door de Bristol Credit Union, een officiële bank, waarmee mensen in Bristol bij winkels en restaurants konden betalen en hun belastingen konden voldoen. £B1 vertegenwoordigt een waarde van 1 Ponds Sterling, £1. Volgens een Wiki-artikel is de idee achter dit lokale geld dat geld dat lokaal wordt verdiend en ter plekke wordt uitgegeven, gelijk staat aan het pompen van nieuw geld in die lokale economie. Je koopt iets bij een winkel in Bristol, die winkelier betaalt vervolgens met dat geld zijn leverancier in Bristol, of koopt een Bristol Bitter in de pub op de hoek.

Die Bristol Pound was geen wettig betaalmiddel, maar wel een gegarandeerd waardepapier in Bristol. De £B lijkt een beetje op het Schotse Pond dat door enkele banken in Schotland wordt uitgegeven en dat een wettig betaalmiddel is in Schotland – maar neem het niet mee naar Engeland, want daar wordt dat biljet niet geaccepteerd. Het is iets anders dan een boeken- of vvv-bon – dat is een uitgestelde aankoop, je krijgt vaak geen geld terug als je iets koopt dat minder is dan de waarde. En als de organisatie die de cadeaubon heeft uitgegeven failliet gaat, ben je bijna zeker je geld kwijt – er is geen garantie-vangnet.

Toen ik voor Socires en Gabriel van den Brink met het project ‘Vitale Lokale Samenlevingen’ bezig was in 2015 (verslag verschenen als Moraliteit in actie), kwam het idee van lokaal geld ter sprake tijdens een bezoek aan een bureau in Amsterdam-Oost: de buurt of wijk moet zeggenschap hebben over het geld dat door de wijk stroomt of sijpelt. Het stond ook in het teken van een terugtredende overheid; waar haal je dan je geld vandaan om zinvolle initiatieven die de lokale cohesie dienen te financieren. De basis was, is, dat wat lokaal verdiend wordt, niet zomaar mag ‘vervreemden’ buiten de wijk, want dan is het geld weg.

Ik heb altijd grote twijfels gehad bij dit verhaal en snapte ook niet hoe juist een lokale munt een kapitaalvlucht gaat voorkomen. Ik dacht aan alle ‘rondjes rond de kerk’ die na de Tour de France worden georganiseerd en die drijven op de sponsoring van de bakker, slager en fietsenboer, naast een paar landelijke organisaties. Ik moest denken aan Albert Hein die in die tijd investeerde in de leefbaarheid van de publieke ruimte rond met name winkels in ‘probleem wijken’ en dat juist samen met de buurt deed.

In het aangehaalde Wiki-artikel lees ik dat er grote twijfels zijn over de feitelijke bijdrage van de Bristol Pound aan het lokaal creëren van waarde. Zonder de onderzoeken voor en tegen te kennen, meen ik dat er een paar aanwijsbare problemen zijn aan het verhaal van de lokale munt. Waarom mag lokaal verdiend geld niet ‘vervreemden’. De reizende marktkooplui die vroeger van jaarmarkt naar jaarmarkt door Europa trokken, deden niets anders. Bovendien is het een illusie dat een wijk of streek volledig autarkisch is. Als je sinaasappels, bananen, avocado, of eenvoudig koffie of thee wilt hebben, geef je jouw lokale geld aan ‘vreemden’ elders. Dit soort ‘vervreemden’ is als zodanig geen te bevechten probleem. Het is ook heel wat anders dan de mechanismen waarmee sinds 2000 financiële instellingen, ict-bedrijven en platform-bedrijven de productiviteit van de maatschappijen waar zij opereren afromen voor alleen eigen gewin. Zeewolde en de Wieringermeer krijgen niets terug voor de datacentra die door facebook en microsoft worden gebouw en die alle ter plaatse op te wekken groene energie gaan opsouperen. De cynische tang is, dat die sociale initiatieven ten faveure van lokale munten, juist momentum krijgen door de vervreemding via deze ict-bedrijven en datacentra. Het project van Socires moesten we heel actief en uitgebreid ‘wegzetten’ op twitter …

Er is alleen een heel andere reden voor die £B: zo’n lokale munt “aims to keep money circulating among independent retailers and firms,” schreef The Guardian in 2015. Albert Hein ‘mag’ niet, de zuivel- en delicatessenwinkel waar ik heel lang mijn boodschappen heb gedaan en die naast melk en kaas allerlei ‘vervreemdende’ producten uit Italië verkocht, ‘mag’ dus wel. Maar zijn inkoop ‘vervreemd’ mijn geld net zo hard als Jumbo waar ik bijvoorbeeld ook aardappels uit Groningen koop.

Intussen wordt de hele £B vervangen door een betaalplatform met een e-munt. De biljetten van de Bristol Pound worden uitgefaseerd, waarbij corona intussen heeft gezorgd dat de circulatie tot staan is gekomen. En zo zal het de Groningse Gulden ook vergaan. Je moet maar durven, in een tijd dat onze samenleving op de grondvesten schudt door onze hang naar fossiele brandstof te komen met een doodgeboren fossiel alternatief geldsysteem.

Het hele idee van een herintroductie van de Gulden via een Groningse Gulden, is een gevolg van chronisch gemeenschapsdenken. Lokaal is het einde van mijn wereld, zoals je vroeger meteen aan die vreemde vrouw kon zien dat ze uit Staphorst kwam en niet uit Bunschoten-Spakenburg waar jij woonde. Het was ook geen schande als je die Staphorstse fluitend met aangelengde melk afzette. Dát is ook gemeenschapsleven, maar dan de buitensluitende gemeenschap, de allofobie en niet de gastvrije gemeenschap die open is voor ieder die langskomt. Gauw vergeten dus, dit idee van de BV-Nederland.

Posted in Column
Tags: , ,