hans groen *17 09 1959 - †11 08 2022


kunstmatig organisme

De woningbehoefte in de 19e eeuw leidde voor het eerst tot grootschalige en van te voren bedachte stedenbouw, het vooraf ontwerpen van bebouwing is evenwel van eerder datum. Nieuw land dat geschapen wordt, zoals de droogmakerijen in Holland, of nieuw land dat ‘ontdekt’ wordt, zoals Amerika, moet bebouwd worden en dat kan niet overgelaten worden aan de macht van traditie en individuele behoefte zoals voorheen de nederzettingen tot steden evolueerden. De menselijke geest zag eindelijk een mogelijkheid stad en land te scheppen, zoals een beeldhouwer uit een blok marmer een beeld naar zijn idee tevoorschijn haalt.

Het grid van de Beemster

In de 17e eeuw doet in Nederland de rechte lijn haar intrede als meetlat om de stad te kunnen bouwen. Het land wordt onderworpen aan het ontwerp. Neem de platte grond van de Beemster: vierkante kavels van rond de 900 meter verdelen de weilanden in de Beemster. Oppervlakkig gezien lijkt dit principe in Manhattan gecopieerd te zijn: de hiërarchie in vierkanten van de genummerde Avenues, en de bredere hoofdstraten in Manhattan roept die suggestie op. Maar als je het nameet, merk je dat het niet klopt. Bovendien, het oorspronkelijke Nieuw Amsterdam, de zuidelijke punt tot aan Wall Street, is te klein om het Beemsterpatroon te bevatten. Het Manhattan grid werd pas in 1811 vastgesteld, dus anderhalve eeuw na de Beemster. En de Beemster was ook niet de de eerste keer is dat een groot gebied systematisch-mathematisch werd verkaveld — er zijn al voorbeelden uit 2500 voor Chr. bekend.

Het grid van Manhattan