hans groen *17 09 1959 - †11 08 2022


heimwee


Brink, Betondorp, Amsterdam. Reminiscentie aan het dorpsleven, en net zo anti-publiek als het dorp.

Het stadsontwerp van de moderne tijd heeft de merkwaardige kwaliteit dat het er als makette of van boven af zoveel beter uitziet dan van het perspectief van de bewoner. Vaak worden luchtfoto’s of de maquettes van deze nieuwe wijken getoond in boeken over deze architectuur. Van boven gezien ervaar je het spel van licht en ruimte en komt de harmonieuze positionering in het omringende groen het beste tot uiting. Wie ooit de Bijlmermeer in alle glorie vanuit een vliegtuig heeft gezien, de grijze honingraatflats meanderend door het groen, heeft een esthetische ervaring gehad die in schril contrast staat met de realiteit van wat het wonen in die Bijlmermeer geworden was.

Het nieuwe bouwen wordt ervaren als een stijlbreuk. Daartegenover is er een constante heimwee naar een ‘authentieker’, meer ‘organisch’ en communautair leven dat de cultuurmens kenmerkt. De steden, en de dorpen die niet meer de kans hebben gekregen om tot steden uit te groeien die gewaardeerd worden, zijn altijd die plaatsen waar de historische kern organisch met de behoeften van een langzaam groeiende en ontwikkelende bevolking zijn meegebouwd. Op het moment dat de grootschalige bouw om arbeiders woningen te bieden een intrede doet, verliezen voor ons gevoel steden een organisch en authentiek karakter. De toerist van nu blijft in de 17e-eeuwse gordel van Amsterdam, niet in de 19-eeuwse gordel rond de Ceintuurbaan. Alleen als het echt moet en de wijk De Pijp wordt aangeprezen als een Quartier Latin, zal die toerist er komen. Want die naam is weer bekend: de Parijse wijk die voor een groot deel gespaard is gebleven voor de ingrepen van Hausmann in Parijs.
Heimwee is anti-publiek; veel stedebouw is anti-publiek. Het beroemde Betondorp in Amsterdam is daar een goed voorbeeld van, evenals de hybride idee van de tuinstad. Beide werden gebouwd met de referentie naar het door de natuur geregeerde leven. De Brink in Amsterdam als seculier centrum (geen kerk, wel een klok op een toren) waaromheen de mensen leven, maar een enkel utilair centrum zonder publiek signatuur. Je komt er niet toevallig, het nodigt niet uit tot nodeloos betreden.