hans groen *17 09 1959 - †11 08 2022


« | »

belasting betalen is een feest

Belasting betalen is een feest, of lijd ik nu aan tropenkolder in de winter (het is december)? Moeten we bijvoorbeeld de ‘Belasting toegevoegde waarde’, btw, vervangen door een ‘Belasting toegevoegde koolstof’, ktw. Maar belasting is geen boete! Oftewel, waartoe betalen wij belasting?

Belasting heffen heeft een vieze bijsmaak van willekeur en verrijking door hen die ‘toevallig’ de macht hebben. De met de Franse tijd ingevoerde en pas in 1896 in Nederland afgeschafte vensterbelasting is een aardig voorbeeld: de overheid wil geld en bedenkt een willekeurig criterium om die belasting te heffen. Nu we in een democratie leven, waarin wíj de regels uitschrijven die voor óns gelden, kunnen we wat volwassener met belasting omgaan. Uiteindelijk zijn wij het zelf die zien dat er zaken zijn die ieder ten goede komen, die voor ieder gelijkelijk beschikbaar moeten zijn, en die noch door de markt, noch door liefdadigheid naar tevredenheid zullen worden geregeld. Markt en liefdadigheid zouden het misschien wel kúnnen, maar ze doen het niet omdat dat niet hun taak is. Het is een taak van de overheid die middels belasting daartoe geld inzamelt. Belasting is dan een solidariteitsbijdrage voor onderwijs, zorg, wegen, etc., en allerlei andere zaken die wij willen ondersteunen (= subsidiëren).

Misschien stel ik het veel te simplistisch voor, maar ik denk dat we bij zo’n eenvoudige en basale legitimatie moeten beginnen om daarna te bezien wat we nog meer met belasting kunnen en mogen doen. De basis van veel belasting is economische activiteit. Inkomstenbelasting gaat over de arbeid die je verricht in loondienst. BTW is gebaseerd op de waardevermeerdering die je met jouw activiteiten bereikt. Je vangt een kabeljauw, brengt die naar de visafslag, vandaar gaat die via de groothandel naar de visboer in je straat, waar je buurman het haasje vers koopt voor het avondeten (op vrijdag) en iemand anders een bakje klaargemaakt als kibbeling voor de lunch. De visboer berekent de btw, voor het haasje 9%, voor de kibbeling 21%, verrekent dan de btw die hij zelf bij inkoop heeft betaald, de keten af naar de visser die aan de zee geen btw verschuldigd was maar wel voor wat hij op de visafslag verkocht. En zo heb ik als consultant een essay als Getto’s en pleinen in rekening gebracht: mijn arbeid, oftewel de uren besteed aan literatuurstudie, interviews, vergaderingen, etc. en over dat totaal dan de btw.

De btw gaat niet over het goed- of afkeuren van activiteiten – als de visser zijn eigen vis opeet, heeft de overheid geen inkomsten uit btw, want zelf opeten voegt geen waarde toe. Zelfde als de boer het varken slacht en zelf in de winter opeet, of de mijnbaas de steenkool voor eigen haard houdt, of al mijn gesprekken en lezen uiteindelijk tot niets leiden dan alleen de aantekeningen op mijn harde schrijf. Maar zo komen noch de boer, noch de visser of de mijnbaas, noch ikzelf, verder in het leven. De hoogte van je btw-afdracht is een maat voor je economische activiteit, en in die zin is btw-afdragen een feest, want dan zijn we ‘lekker bezig’.

Btw is dus een ‘belasting’ die vooronderstelt dat het ons goed gaat; btw ‘wil’ ook dat we steeds meer zullen kunnen afdragen. De ‘belasting toegevoegde koolstof’, dus op de door jouw activiteiten geproduceerde CO2, is niet gerelateerd aan wat er goed met ons gaat, maar aan wat we fout doen. Zulke belastingen zijn bedoeld om steeds minder op te brengen. De overheid kan niet rekenen op boete-inkomsten want die zullen teruglopen als de boete werkt. Via accijnzen kun je roken zo duur maken dat steeds minder mensen nog beginnen, maar je gaat de mist in als je ieder jaar op die inkomsten rekent – dan zul je actief mensen aan het roken moeten krijgen, niet?

Misschien ben ik een kwezel, maar in de jaren dat ik mijn geld verdiende als zelfstandig consultant keek ik in het voorjaar niet alleen naar wat ik aan inkomstenbelasting moest gaan betalen, maar ook naar wat ik aan btw had afgedragen. En dan constateerde ik met enig genoegen dat ik mijn steentje aan de rijksbegroting had bijgedragen; de aftrekposten op de inkomstenbelasting werden (ruim) goedgemaakt door de btw-inkomsten die ik genereerde.

Een ktw (ook: ‘carbon added tax’) in plaats van een btw is funest voor de publieke belastingmoraal als daarmee een solidariteitsheffing vervangen wordt door een boete waarmee we vervuiling en ander ongewenst gedrag beprijzen. Boetes bevorderen niet gedrag dat gewenst wordt. Houdt het waartoe van belastingen en heffingen voor ogen als je gedrag wilt sturen. Inkomstenbelasting en btw zijn gebaseerd op gewenste economische activiteiten en zijn verbonden met overvloed en solidariteit. De belastinggrondslag is de overvloed die wij met onze arbeid creëren en die we willen delen met iedereen. Bij het ‘vergroenen’ van onze economie en ons belastingstelsel, is het denk ik goed om het onderscheid tussen solidariteitsheffing enerzijds en boetes anderzijds in het oog te houden.

Posted in Column
Tags: , , , ,